Εξαντλημένο
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Σε όλες τις επιστήμες, αλλά ιδιαίτερα στη Φυσική, το πείραμα κατέχει εξέχουσα θέση. Μας επιτρέπει να επιβεβαιώσουμε την ορθότητα των γνώσεών μας, αλλά και να περάσουμε στο επόμενο στάδιο της αέναης διαδικασίας εμβάθυνσης στον κόσμο που μας περιβάλλει. Το πείραμα κι η θεωρία στην πορεία της επιστημονικής έρευνας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα, δεν μπορούν να υπάρξουν το ένα χωρίς το άλλο. Σε κάποια στάδια της εξέλιξης της επιστήμης κυριαρχούν οι πειραματικές μελέτες, σε άλλα οι θεωρητικές μέθοδοι. Μόνο από κοινού μπορούν να διασφαλίσουν την επιτυχία στον αντιφατικό και κάθε άλλο παρά «ευθύγραμμο» δρόμο κατάκτησης των μυστικών της φύσης. Στην ιστορία της επιστήμης είναι γνωστά πολλά σπουδαία πειράματα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ίδιας της επιστήμης, στην εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά και του πολιτισμού συνολικά. Ξέρουμε επίσης πολλά γεγονότα από τη ζωή και τη διαδρομή πολλών επιστημόνων. Και το ένα και το άλλο είναι πολύ σημαντικά, τόσο για την ίδια την επιστήμη όσο και για την κατανόηση των νομοτελειών, των σκοπών και των προοπτικών της επιστημονικής γνώσης. Υπάρχουν πειράματα που οδήγησαν στην εμφάνιση ή την επιβεβαίωση νέων θεωριών, που ερμηνεύουν ένα μεγάλο σύνολο φυσικών φαινομένων. Αυτά αποτελούν τη βάση, το θεμέλιο των φυσικών θεωριών. Αποτέλεσμα πολλών άλλων πειραμάτων ήταν να γίνουν γνωστά νέα φαινόμενα, που είτε δεν τα πρόσεχαν όταν μελετούσαν συγκεκριμένα φαινόμενα με τα οποία συνδέονταν, είτε δεν ήταν δυνατόν να εμφανισθούν αν δεν δημιουργούνταν οι κατάλληλες συνθήκες. Συνήθως στα εργαστήρια πραγματοποιούνται πειράματα για τη μελέτη διάφορων φυσικών αντικειμένων και των νομοτελειών που τα διέπουν. Η επιστήμη αποτελεί τη βάση της τεχνολογικής προόδου. Γι’ αυτό τα πολυάριθμα πειράματα είναι επίσης σημαντικά λόγω της κατασκευής διάφορων πρωτότυπων συσκευών, αλλά και λόγω της δημιουργίας νέων υλικών και της εξεύρεσης τεχνολογικών λύσεων σε πολύπλοκα προβλήματα κάθε εποχής. Το βιβλίο που ο αναγνώστης έχει στα χέρια του, ξεκίνησε από μια προσπάθεια διδασκαλίας του μαθήματος «Ιστορικά Πειράματα Φυσικής». Στην πορεία εμπλουτίσθηκε σε σχέση με την αρχική του μορφή. Τελικά μοιάζει με μια σύντομη (επιγραμματική πολλές φορές) ιστορία της Φυσικής. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των βιβλίων που αφορούν στην ιστορία της επιστήμης, το παρόν βιβλίο δεν ακολουθεί τη χρονολογική παράθεση των γεγονότων. Αντίθετα επιλέχθηκε η θεματική, διότι πιστεύω ότι αυτή θα βοηθήσει περισσότερο τον αναγνώστη στην παρακολούθηση της εξέλιξης των ιδεών και στην ευκολότερη πρόσληψη των γεγονότων. Όπως, όμως, θα διαπιστώσει και ο αναγνώστης, αυτή η επιλογή δεν με απομάκρυνε πολύ από τη χρονολογική παράθεση, μιας και τέτοια ήταν η εξέλιξη της επιστήμης. Η επιλογή της θεματολογίας έγινε με βάση τις κύριες κατευθύνσεις της Φυσικής. Δεν αποφεύχθηκε όμως και 8 μια ενδιάμεση κατάσταση, όπως αυτή που υπάρχει στο κεφάλαιο «Τα θυελλώδη μεταπολεμικά χρόνια» όπου ακολουθείται περισσότερο η χρονολογική παράθεση. Φυσικά δεν ήταν δυνατόν να παρουσιασθούν όλα τα σημαντικά πειράματα. Η επιλογή και η ευθύνη είναι αποκλειστικά δική μου. Προσπάθησα πάντως να κάνω το ανάγνωσμα πιο εύκολο, ακόμη και για ανθρώπους που δεν είναι απόλυτα εξοικειωμένοι με τη Φυσική. Θέλω να ελπίζω ότι το περιεχόμενό του που είναι βασικά προσιτό και για τους μαθητές των τελευταίων τάξεων του Λυκείου, θα ωθήσει κάποιους από αυτούς να αποφασίσουν να γίνουν υπηρέτες αυτής της συναρπαστικής και απέραντης επιστήμης, της Φυσικής. Θεώρησα επίσης σκόπιμο να προσθέσω στο τέλος του βιβλίου σύντομα βιογραφικά σημειώματα των επιστημόνων που αναφέρονται σ’ αυτό, δίνοντας έμφαση στις ερευνητικές δραστηριότητές τους. Προσέθεσα και τον κατάλογο όλων εκείνων που μέχρι σήμερα τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής πιστεύοντας ότι και αυτό θα φανεί χρήσιμο στον αναγνώστη. Είμαι βαθιά πεπεισμένος, πως η ανάπτυξη των επιστημών της φύσης από τις πρώτες προεπιστημονικές αντιλήψεις μέχρι τη σύγχρονη φυσική του 21ου αιώνα είναι η ιστορία ζωής διάφορων ανθρώπων, ιστορία που σημαδεύτηκε από νίκες, αλλά και ήττες, από τραγωδίες και θριάμβους της ανθρώπινης σκέψης. Σταθμοί σ’ αυτή την ιστορία, στιγμές που συμπύκνωναν το θρίαμβο της δημιουργικής αρχής του ανθρώπου, ήταν τα πειράματα. Από αυτά άρχιζαν ή επιβεβαιώνονταν οι επιστημονικές θεωρίες. Με κάθε πείραμα είναι συνδεδεμένη η ζωή πολλών ανθρώπων. Σ’ όλους αυτούς είναι αφιερωμένο το βιβλίο αυτό. Η έκδοση που έχει ο αναγνώστης στα χέρια του είναι ασπρόμαυρη. Αν υπάρξει η σχετική ζήτηση θα πραγματοποιηθεί και έγχρωμη έκδοση, το κόστος της οποίας είναι αρκετά αυξημένο. Χρήστος Τρικαλινός
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
1. ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΣΤΟ ΝΕΥΤΩΝΑ
2. Ο ΑΕΡΑΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΙ
3. ΖΕΣΤΗ ΚΑΙ ΚΡΥΟ
4. ΠΩΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΙ ΑΠΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΤΙΑΓΜΕΝΑ ΤΑ ΑΕΡΙΑ;
5. ΔΑΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΦΩΣ
6. ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ
7. ΚΥΜΑΤΑ ΚΙ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ
8. ΤΑ ΥΓΡΑ, ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΟΝΤΑ, Ο ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΣ
9. ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΜΗΔΕΝ
10. Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ
11. ΕΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑ ΜΕ «ΑΡΝΗΤΙΚΑ» ΚΑΙ ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
12. Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ
13. ΣΤΑ ΑΔΥΤΑ ΤΟΥ ΠΥΡΗΝΑ
14. ΤΑ ΘΥΕΛΛΩΔΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
15. ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΝΤΑΣ ΩΣ ΤΟ ΜΠΟΖΟΝΙΟ ΧΙΓΚΣ
16. ΚΥΜΑΤΑ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ
ΣΥΝΤΟΜΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΒΡΑΒΕΙΑ ΝΟΜΠΕΛ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ