ΕΝΑ ΓΑΛΑΖΙΟ ΠΕΤΡΑΔΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
100 ΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΜΑΣ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ
- +
Τελική τιμή: 27,63€
Αρχική τιμή: 30,70€ Έκπτωση -10% (3,07€)
Δωρεάν έξοδα αποστολής για αγορές 30,00 και άνω
Βάρος 0,750 kg
Είδος

Έκδοση

Εκδότης

Έτος έκδοσης

ISBN

Μήνας έκδοσης

Σελίδες

Σχήμα

Πώς παράγει την ενέργεια του ο Ήλιος μας και ποιες πυρηνικές αντιδράσεις καίνε για χάρη μας στα σωθικά του; Με τι ρυθμό παράγει τα ακριβοθώρητα νετρίνα στον πυρήνα του και πόσα μας διαπερνούν κάθε δευτερόλεπτο; Τι μουσική παίζει στο εσωτερικό του; Θα σβήσει ποτέ, και αν ναι, πόσο γρήγορα; Πώς πα- ράγονται τα μαγνητικά του πεδία και πώς αυτά πυροδοτούν συνεχώς εκρηκτικά φαινόμενα στην ατμόσφαιρά του, όπως γιγάντιες εκρηκτικές προεξοχές, δολοφονικές εκλάμψεις και τεράστιες εκτινάξεις πλάσματος; Τι ριψοκίνδυνα διαστημόπλοια τον κρυφοκοιτάζουν σήμερα, κινούμενα κοντά στο ηλιακό καμίνι; Πώς φυσάει ο Ηλιακός Άνεμος; Πώς ο Διαστημικός καιρός απειλεί τη Γη, αστροναύτες και διαστημόπλοια; Παράγονται παρόμοια φαινόμενα σε άλλους πιο «άγριους» αστέρες που απειλούν τους πλανήτες που στροβιλίζονται γύρω τους; Πώς οι προσπάθειες παρατήρησης του Ήλιου προάγουν την τεχνολογία μας; Είναι κατοικήσιμοι η Αφροδίτη και ο Άρης; Υπάρχει μικροβιακή ζωή στους ωκεανούς κάτω από την παγωμένη επιφάνεια των φεγγαριών Ευρώπη του Δία και Εγκέλαδου του Κρόνου; Τι είναι η «παγωμένη καρδιά» του Πλούτωνα; Μοιάζει η ατμόσφαιρα του Τιτάνα με την πρωτόγονη ατμόσφαιρα της Γης και τι λίμνες και ποταμοί τρέχουν στην επιφάνειά του; Υπάρχουν τεράστια ενεργά ηφαίστεια στο πλανητικό σύστημα; Πού βρίσκονται σήμερα τα Voyager 1 και 2 και πότε θα φθάσουν στο εγγύτερο άστρο; Παρατηρούμε σήμερα νεογέννητα πλανητικά συστήματα; Πώς επεμβαίνει ο «από μηχανής θεός» για να γεννηθούν μέσα στη σκοτεινή μήτρα σκοτεινών και «αραχνιασμένων» αδιαφανών νεφελωμάτων νέοι ήλιοι με πλανήτες τριγύρω τους; Πώς και γιατί, ενώ έχουμε ανακαλύψει τα τελευταία 25 χρόνια χιλιάδες μακρινούς εξωπλανήτες, μας περιβάλλει «κοσμική σιωπή» και αστρονομική μοναξιά με απουσία οποιασδήποτε επαφής με εξωγήινες μορφές ζωής;

Το ανά χείρας βιβλίο, που όμοιό του δεν υπάρχει στη διεθνή βιβλιογραφία, παρουσιάζει τις ανακαλύψεις του τελευταίου αιώνα που έδωσαν ακριβείς απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα. Προλογίζει ο ακαδημαϊκός Σταμάτης Κριμιζής.

Πρόλογος Aκαδημαϊκού Σταμάτη Κριμιζή ……………………………………………………… vii
Αντί Προλόγου και Ευχαριστίες ………………………………………………………………………… ix
Προλεγόμενα ……………………………………………………………………………………………………….. 1
 Η Γη, «ένα μικρό εύθραυστο αλλά πολύτιμο πετράδι» στο Διάστημα …….. 3
 Ένα «γαλάζιο» πετράδι ………………………………………………………………………………. 6
 Ο ζωοδότης Ήλιος: αυτός που «φωτίζει» το γαλάζιο πετράδι ………………… 10
 Τα 7 θαυμάσια του πλανητικού μας συστήματος ……………………………………. 13
 Υπάρχουν άλλα παρόμοια γαλάζια πετράδια στο Σύμπαν; …………………….. 25
 Το παράδοξο του Fermi …………………………………………………………………………… 26
 Ένα αστέρι του μεγέθους της Γης από διαμάντι ………………………………………. 27
 Χρονολογικοί πίνακες κυριότερων ανακαλύψεων ………………………………….. 28
Κεφάλαιο 1 Ήλιος
Εισαγωγή …………………………………………………………………………………………………………….. 39
Ο ηλιακός πυρήνας …………………………………………………………………………………………….. 41
 Ο γιγαντιαίος ηλιακός θερμοπυρηνικός αντιδραστήρας …………………………………. 42
Τα «ακριβοθώρητα» ηλιακά νετρίνα …………………………………………………………………. 42
1968: Tο περίφημο πρόβλημα των ηλιακών νετρίνων …………………………………….. 45
1998, 1999: Eπίλυση του προβλήματος των ηλιακών νετρίνων ……………………… 48
 Μια μελανή οπή στο ηλιακό κέντρο; ………………………………………………………….. 52
1906: Οι ηλιακές ζώνες της ακτινοβολίας και της μεταφοράς ……………………….. 53
1962: Ηλιοσεισμολογία: «ακούγοντας» τη μουσική και έτσι αποκρυπτογραφώντας τα μυστικά του εσωτερικού του Ήλιου ………………………………. 56
 Η πρόβλεψη του Eddington ……………………………………………………………………… 57
2002: Ανακάλυψη αναπάλσεων και σε άλλους αστέρες
(Αστεροσεισμολογία) ………………………………………………………………………………. 62
 Η κοσμική μουσική των παλλόμενων αστέρων ……………………………………………. 64
Περιεχόμενα
xvii
1980: Ανακάλυψη της (αθέατης) περιστροφής του εσωτερικού του
Ήλιου και των αστέρων ……………………………………………………………………………. 65
 Ηλιοσεισμολογία και Αστεροσεισμολογία …………………………………………………… 67
Η εξέλιξη του Ήλιου: Θα σβήσει ποτέ, και αν ναι, πόσο γρήγορα; ………………………. 68
1η φάση: Η βρεφική και νεανική ηλικία του Ήλιου ……………………………………… 70
2η φάση: Η ώριμη ζωή του Ήλιου πάνω στην Κύρια Ακολουθία ……………….. 71
3η φάση: Η σταδιακή μεταμόρφωση του νάνου Ήλιου σε γίγαντα ……………. 72
4η φάση: Λευκός Νάνος, το τελικό ηλιακό «πτώμα» …………………………………… 75
 Θα σβήσει κάποτε ο Ήλιος; ………………………………………………………………………. 77
2019: Τι θα έχει απογίνει το πλανητικό μας σύστημα όταν ο Ήλιος
καταλήξει σε Λευκό Νάνο; ……………………………………………………………………….. 77
1933: Η εξέλιξη των αστέρων και η σύγκρουση δύο γιγάντων της
επιστήμης, A. Eddington και S. Chandrasekhar, μπροστά
στις πύλες της «αστροφυσικής κόλασης» (τις μελανές οπές) ………………. 79
 Η σφοδρότητα των σωματιδιακών συγκρούσεων στην καρδιά των άστρων… …….. 80
 Truth and Beauty – Αλήθεια και Ομορφιά ……………………………………………………. 86
 Chandrasekhar: Ένας αφιερωμένος ακαδημαϊκός δάσκαλος …………………………… 87
1908: Πρώτη ανακάλυψη ισχυρών μαγνητικών πεδίων στον Ήλιο και
του κυρίαρχου ρόλου τους στην ηλιακή ατμόσφαιρα …………………………… 88
 Η άνοδος αέριων φυσαλίδων σε ένα ενυδρείο είναι παρόμοια με την άνοδο
του μαγνητικού πεδίου από το ηλιακό εσωτερικό! ……………………………………………. 96
1961: Δυναμό, η ηλεκτρογεννήτρια του Ήλιου ……………………………………………….. 97
Τα μαγνητικά ηλιακά πυροτεχνήματα ……………………………………………………………….. 102
1972: Ηλιακά κέντρα δράσης, περιοχές με αντίθετες μαγνητικές
πολικότητες …………………………………………………………………………………………… 104
1976: Ανακάλυψη των φωτοσφαιρικών πυρσών, «πυγολαμπίδων» της
κατώτερης ηλιακής ατμόσφαιρας που κερδίζουν σε συνολική
εκπομπή τις σκοτεινές κηλίδες ……………………………………………………………… 105
1974: Χρωμοσφαιρικό δίκτυο, ένας φωτεινός «ιστός αράχνης»
απλωμένος πάνω στη χρωμόσφαιρα ……………………………………………………. 107
1877: Χρωμοσφαιρικοί πίδακες, ένα «φλεγόμενο λιβάδι»,
με εκατοντάδες χιλιάδες φλόγες …………………………………………………………… 108
 Ηχητικά κύματα από εκατομμύρια καμπάνες… …………………………………………. 109
1991: Ηλιακοί στεμματικοί πίδακες, τα γιγαντιαία ανάλογα στον Ήλιο,
του θερμοπίδακα «Old Faithful» του Εθνικού Πάρκου των ΗΠΑ
στο Yellowstone ……………………………………………………………………………………… 110
1975: Ηλιακοί βρόχοι, οι πανταχού παρούσες μαγνητικές «αψίδες» της
ηλιακής ατμόσφαιρας, οι δομικοί λίθοι του ηλιακού στέμματος ………. 113
xviii Κ. Τσίγκανος. ΕΝΑ ΓΑΛΑΖΙΟ ΠΕΤΡΑΔΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
xviii
1973: Εκρηκτικές προεξοχές, τεράστιες αιωρούμενες ασταθείς
«κουρτίνες» ψυχρότερου/πυκνότερου πλάσματος από το στέμμα,
που εκτοξεύονται στο διάστημα ………………………………………………………….. 114
1859: Ηλιακές εκλάμψεις, το απόλυτο ηλιακό μένος! ………………………………….. 116
 1859. Η ισχυρότερη ηλιακή έκλαμψη που έχει ποτέ καταγραφεί! …………………… 119
 Καταστροφικές και δολοφονικές εκλάμψεις… …………………………………………… 120
 Ατυχείς πλανήτες γύρω από «άγριους» αστέρες εκλάμψεων… ………………………. 125
1971: Στεμματικές εκτινάξεις πλάσματος στο διάστημα, μάζας όση
περιέχει μια οροσειρά! …………………………………………………………………………… 127
1942: Το ηλιακό στέμμα …………………………………………………………………………………… 131
 Το άλυτο μέχρι σήμερα πρόβλημα της θέρμανσης του ηλιακού στέμματος ………. 135
1958: Θεωρητική πρόβλεψη του Ηλιακού Ανέμου ……………………………………….. 136
 Το παρασκήνιο της θεωρίας του Ηλιακού Ανέμου… ……………………………………. 138
1959-2019: 60 χρόνια παρατήρησης του Ηλιακού Ανέμου –
Parker Solar Probe ……………………………………………………………………….. 141
1992-2009: Εξερεύνηση του πολικού Ηλιακού Ανέμου με το διαστημόπλοιο Οδυσσέας (ULYSSES) ……………………………………………………….. 142
1996 – σήμερα: Ανακαλύψεις με το Solar & Heliospheric Observatory
(SoHO) ……………………………………………………………………………………. 143
2006 – σήμερα: Ανακαλύψεις με το Solar TErrestrial RElations
Observatory (STEREO) ………………………………………………………… 144
2010 – σήμερα: Παρατήρηση του Ήλιου με το Solar Dynamics
Observatory (SDO) ………………………………………………………………… 145
2020: Solar Orbiter – η πιο πρόσφατη αποστολή παρατήρησης του Ήλιου … 146
2022: Proba 3 – ο πρωτοποριακός διαστημικός ηλιακός στεμματογράφος … 147
Η Γεω-ηλιακή σύζευξη και ο Διαστημικός Καιρός ……………………………………………… 148
 Όταν ο Ήλιος βρυχάται, οι τεχνητοί δορυφόροι «τρέμουν» … ……………………….. 155
 Η διαστημική κακοκαιρία επιφέρει επίγεια ταλαιπωρία … …………………………….. 156
Η περιοδικότητα της ηλιακής δραστηριότητας και οι κοσμικές ακτίνες ……………. 160
1976: Επίδραση της μεταβλητότητας του Ήλιου στο κλίμα της Γης …………… 167
 Η εξαφάνιση των Ινδιάνων Ανασάζι λόγω μεγάλης ξηρασίας κατά τη θερμή
περίοδο του μεσαιωνικού μεγίστου της ηλιακής δραστηριότητας ………………………. 169
 Η μεταβλητή μακροπρόθεσμα ηλιακή δραστηριότητα επηρεάζει το κλίμα
της Γης! ………………………………………………………………………………………………….. 172
2019: Η νέα επιστήμη πρόγνωσης της ηλιακής δραστηριότητας ……………….. 172
 Η Ελληνική διαστημική πολιτική… …………………………………………………………. 174
Κεφάλαιο 1: Ήλιος • Έγχρωμες εικόνες ……………………………………………………….. 175
Περιεχόμενα xix
xix
Κεφάλαιο 2 Το Ηλιακό Πλανητικό Σύστημα
Εισαγωγή – έναρξη του διαστημικού αγώνα δρόμου (1957) ……………………………… 193
1958: Ανακάλυψη των ζωνών ακτινοβολίας van Allen ………………………………… 196
1969: Πρώτη προσελήνωση του ανθρώπου …………………………………………………… 197
1974-2015: Εξερεύνηση του πλανήτη Ερμή ………………………………………………….. 197
1962-2007: Εξερεύνηση του πλανήτη Αφροδίτη ………………………………………….. 200
1960-σήμερα: Η ρομποτική εξερεύνηση του πλανήτη Άρη …………………………. 202
1960-1996: Ο αρχικός Αμερικανο-Σοβιετικός ανταγωνισμός για την
εξερεύνηση του πλανήτη Άρη …………………………………………………….. 203
1997: Έναρξη της ρομποτικής εξερεύνησης του Άρη από τη NASA …………… 205
2012: Εξαιρετικές εικόνες από τη ρομποτική εξερεύνηση του Άρη …………….. 209
1977: Παίζοντας μπιλιάρδο με τη βαρύτητα, τα διαστημόπλοια και
τους πλανήτες στο διάστημα: η έξυπνη βαρυτική υποβοήθηση
διαστημοπλοίων …………………………………………………………………………………….. 212
2004, 2012, 2014: Το πολικό Σέλας των μεγάλων πλανητών ………………………. 214
1977: Το μακροβιότερο ταξίδι διαστημοπλοίου στο Σύμπαν ………………………. 216
1977: Ανακαλύψεις των αποστολών Voyager 1 & 2 ……………………………………….. 217
1979: H Ιώ, το πολύχρωμο και βίαιο ηφαιστειογενές φεγγάρι του Δία,
μοναδικό στο ηλιακό μας σύστημα, με σχεδόν 400 ενεργά
ηφαιστειακά κέντρα ………………………………………………………………………………. 219
 Η ηφαιστειογενής, πολύχρωμη και βασανισμένη Ιώ… ………………………………… 220
1990: Η αναζήτηση νερού στο πλανητικό μας σύστημα ……………………………… 221
1997: Αναζήτηση νερού στον δορυφόρο του Δία Ευρώπη …………………………… 222
 Υπάρχει ζωή στον υπόγειο αλμυρό ωκεανό της Ευρώπης; ……………………………… 223
2005: Ο μυστηριώδης δορυφόρος του Κρόνου Εγκέλαδος,
με πίδακες νερού από έναν υπόγειο ωκεανό ……………………………………….. 223
 Μοριακό υδρογόνο και πολύπλοκα οργανικά μόρια στον ωκεανό του Εγκέλαδου .. 224
2005: Λίμνες υδρογονανθράκων και μια θολή ατμόσφαιρα,
πορτοκαλί απόχρωσης με βροχές μεθανίου στον Τιτάνα …………………… 225
2015: Νέοι Ορίζοντες πάνω από την παγωμένη «καρδιά»
του απώτερου νάνου πλανήτη Πλούτωνα …………………………………………… 228
 1990, ένα φωτεινό γαλάζιο πετραδάκι, από την απόσταση του μακρινού
Πλούτωνα ………………………………………………………………………………………………. 231
2012: Η επική έξοδος των Voyager 1 & 2 από την Ηλιόσφαιρα ………………….. 231
 Κοσμικοί ταξιδιώτες… ………………………………………………………………………….. 233
2012: Οἵτινές ποτ’ ἔστε χαίρετε! Εἰρηνικῶς πρὸς φίλους ἐληλύθαμεν φίλοι! …. 233
Κεφάλαιο 2: Το Ηλιακό Πλανητικό Σύστημα • Έγχρωμες εικόνες …………… 235
xx Κ. Τσίγκανος. ΕΝΑ ΓΑΛΑΖΙΟ ΠΕΤΡΑΔΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
xx
Κεφάλαιο 3 Η γένεση Άστρων και Πλανητών
Εισαγωγή ………………………………………………………………………………………………………….. 253
 Τρύπες στον ουρανό… ………………………………………………………………………….. 255
1784, 1919: Ανακάλυψη των σκοτεινών μοριακών νεφελωμάτων ………………. 255
◗ Ξεχωρίζοντας τα δύο φώτα ενός αυτοκινήτου πάνω στη Σελήνη… ………………… 257
◗ Βλέποντας περισσότερο φως μέσα από το σκοτάδι … ………………………………….. 257
◗ Οι στήλες της δημιουργίας … ………………………………………………………………….. 259
◗ Μια πάπια, που δεν γεννά αυγά αλλά αστέρια … ………………………………………… 260
◗ H προβοσκίδα του ελέφαντα … ………………………………………………………………. 261
◗ 1028 μπουκάλια ουίσκυ σε ένα νεφέλωμα στο Διάστημα … …………………………… 261
◗ Αστρικά βρεφοκομεία … ………………………………………………………………………… 262
◗ Το αστρικό μαιευτήριο με τα 1.000 νεογνά στην άκρη του ξίφους του μυθικού
κυνηγού Ωρίωνα ………………………………………………………………………………….. 263
◗ Ένα διαστημικό πιστόλι που πυροβολεί κάθε 2-3 χρόνια … …………………………… 266
1977: Πρώτη σύνδεση πιδάκων από πρωτοαστέρες με τα νεφελώματα
εκπομπής Herbig-Haro ………………………………………………………………………….. 267
◗ Ένα φαντασμαγορικό μυστικιστικό βουνό … ……………………………………………… 269
◗ Star Wars Episode VII: The Force Awakens … …………………………………………….. 271
1990: Γένεση αστέρων και πλανητών από την ενδοαστρική ύλη ………………… 272
1970: Γιγαντιαία μοριακά νεφελώματα ………………………………………………………….. 273
1970: Ανακάλυψη της εκπομπής μονοξειδίου του άνθρακα
από τα γιγαντιαία μοριακά νεφελώματα ……………………………………………… 274
 Ο «σιωπηλός δολοφόνος» στη Γη, μας πληροφορεί που ξεκινά ζωή
στο Διάστημα ………………………………………………………………………………………….. 276
1902: Βαρυτική αστάθεια Jeans ………………………………………………………………………. 277
1982: Θεωρητική κατανόηση της μαγνητικής επιτάχυνσης
και εστίασης ενός δισκοανέμου σε jet ………………………………………………….. 278
1982: Απαγωγή στροφορμής από τους πίδακες (jets) ………………………………….. 280
 Αστρικοί πίδακες: «O από μηχανής Θεός»… ……………………………………………… 283
1995: Ανακάλυψη των πρώτων εξωπλανητών ………………………………………………. 284
 Η αστρονομική μας μοναξιά… ……………………………………………………………….. 284
 Οι δυσκολίες παρατήρησης εξωπλανητών ………………………………………………… 285
Μέθοδοι παρατήρησης εξωπλανητών ………………………………………………………… 285
1994: Ανακαλύψεις εξωπλανητών με τη μέθοδο των ακτινικών ταχυτήτων … 286
2019: Bραβείο Nobel Φυσικής στους M. Mayor και D. Queloz για την
ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη γύρω από ένα ηλιακού τύπου
άστρο και τον J. Peebles για τη συμβολή του στην ανάπτυξη της
θεωρητικής κοσμολογίας ……………………………………………………………………….. 287
Περιεχόμενα xxi
xxi
1999: Aνακαλύψεις εξωπλανητών με τη μέθοδο της διάβασης …………………… 288
1992: Ανακαλύψεις εξωπλανητών με τη μέθοδο της βαρυτικής
μικροεστίασης ………………………………………………………………………………………… 289
2004: Ανακαλύψεις εξωπλανητών με τη μέθοδο της άμεσης απεικόνισης …. 291
Αναμενόμενες ανακαλύψεις εξωπλανητών με τη μέθοδο
της αστρομετρίας ……………………………………………………………………………………………… 292
2017: Ανακάλυψη του πολυπληθέστερου σε πλανήτες πλανητικού
συστήματος …………………………………………………………………………………………….. 293
2015: Aνακάλυψη πλανητικών συστημάτων εν τη γενέσει τους με τα
Ευρωπαϊκά τηλεσκόπια στη Χιλή (ESO) ……………………………………………… 294
2019: Aνακάλυψη της πρώιμης φάσης γένεσης διδύμων πλανητικών
συστημάτων με τo ραδιοσυμβολόμετρο ALMA …………………………………. 296
2019: Συνολικές ανακαλύψεις εξωπλανητών ………………………………………………… 298
 Ένας εξωπλανήτης όπου βρέχει σίδηρο… …………………………………………………. 301
1950: Το παράδοξο του Fermi ………………………………………………………………………… 302
2019: Ο «Ελληνικός» εξωπλανήτης HAT-P-42 b, Ιόλαος …………………………….. 303
 Μια ανάλαφρη νότα… ………………………………………………………………………….. 306
2019: Ανακάλυψη υδρατμών στην ατμόσφαιρα εξωπλανήτη ……………………… 309
Πως μια έκλειψη Σελήνης έσωσε τον Χριστόφορο Κολόμβο! ………………………… 311
Κεφάλαιο 3: Η γένεση Άστρων και Πλανητών • Έγχρωμες εικόνες …………. 315
Κεφάλαιο 4 Επιλεγόμενα
Πάνω και Πέραν ……………………………………………………………………………………………….. 333
Τρεις σημαντικές ανακαλύψεις του τελευταίου αιώνα …………………………………. 334
◗ Περιγραφή της διαστολής του Σύμπαντος με τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας …… 336
◗ Η ρομποτική εξερεύνηση του πλανητικού μας συστήματος ………………………………… 336
◗ Η ανακάλυψη των εξωπλανητών ………………………………………………………………….. 340
Ο άνθρωπος, ο γεωμετρικός μέσος όρος της μικροσκοπικής και
μακροσκοπικής κλίμακας ………………………………………………………………………………… 342
Η Γη φαίνεται να κατέχει μια προνομιακή θέση στο Σύμπαν ………………………. 344
Προαπαιτούμενα ανάπτυξης της ζωής στο κοσμικό περιβάλλον ……………….. 346
Βιβλιογραφία …………………………………………………………………………………………………. 353
Ευρετήριο Όρων και Ονομάτων ………………………………………………………………. 361